کتاب چشمهایش
کتاب چشمهایش را می‌توان معروفترین اثر بزرگ علوی دانست. کتابی که برای اولین بار در سال ١٣٣٠ منتشر شد. این رمان یکی از جریان‌سازترین و تاثیرگذارترین رمان‌های ایرانی است که نه تنها بر ادبیات بلکه بر جامعه ایرانی و حتی تحولات اجتماعی دهه پنجاه نیز موثر بوده است.
بزرگ علوی در ۱۲۸۲ شمسی در تهران به دنیا آمد. در آلمان تحصیل کرد و با ادبیات نوین جهان آشنا شد. او را می‌توان از پیشگامان داستان‌نویسی در ایران دانست. پدرش ابوالحسن علوی علیرغم شغل تجارت به سیاست گرایش داشت. او در آلمان زندگی می‌کرد. علوی تحصیلات خود را در علوم تربیتی در آلمان به پایان رساند. در برگشت به ایران در مدرسه آلمانی مشغول تدریس شد و به سیاست روی آورد. او از ۱۳۱۶ تا ۱۳۲۰ در زندان رضاخان بود. علوی با کودتای ۲۸ مرداد از ایران رفت و مقیم آلمان شد. از سیاست کناره گرفت و تمام عمر مدرس دانشگاه ماند.
کتاب چشمهایش در سال ۱۳۳۱ باعث شد که علوی به یکباره در بین نویسندگان معاصر نامدار و زبانزد شود. از همان سطر آغازین رمان نویسنده سعی دارد ما را با فضای سیاسی زمان خود آشنا سازد و به خواننده بفهماند که با رمانی با زمینه‌های سیاسی طرف است ولی به نظر نمی‌رسد کاملا سیاسی باشد نکته دیگر نحوه روایت کتاب است که در ادامه درباره آن بحث خواهیم کرد.
داستان کتاب چشمهایش در دوره رضاشاه اتفاق می‌افتد و زندگی یک استاد بزرگ نقاشی را روایت می‌کند که مبارز سیاسی هم است. یکی از دوست‌داران این نقاش معروف به دنبال راز مرگ مشکوک استاد در تبعید است. آقای ناظم همان دوستدار استاد است و حدس می‌زند که راز مرگ استاد در یکی از تابلوهای ایشان است که خود استاد نام آن تابلو را چشمهایش گذاشته است.
استاد ماکان در سال‌های آخر عمرش یک پرده به نام «چشمهایش» نقاشی می‌کند که پرتره خانمی جوان است که انگار یک راز بزرگ در چشمهای خانم وجود دارد و آقای ناظم به شدت دنبال پیدا کردن همین خانم و کشف راز چشمهایش است. در واقع راوی داستان که ناظم مدرسه و مسیٔول نمایشگاه آثار استاد ماکان است، سخت کنجکاو می‌شود راز این چشم‌ها را دریابد. بنا بر این سعی می‌کند زن در تصویر را بیابد و از ارتباط او با استاد ماکان بپرسد.
کتاب، با وجود اینکه سال‌ها پیش نوشته شده لحن جذاب و امروزی دارد و اصلا دچار تکلف ادبی نشده است و این نشان از قدرت قلم بزرگ علوی دارد که چنین رمانی خلق کرده است. نویسنده در کتاب، خودش را درگیر توصیف و تشبیهات دست و پا گیر و حوصله سر بر نکرده و هر لحظه که احساس می‌کنید کتاب به سمت یکنواختی حرکت می‌کند با شوک‌های به موقع هیجان را به داستان تزریق می‌کند.
سادگی کتاب نیز یکی دیگر از ویژگی‌های آن است. کتاب یک موضوع واحد را دنبال می‌کند و با شخصیت‌ها و جزئیات زیاد موضوع را پیچیده نکرده است. با اینکه شاید ماجرای کتاب در نگاه اول تکراری به نظر بیاد اما نوآوری‌های نویسنده و تفکر مدرنی که دارد باعث می‌شود تازگی خاص خودش را داشته باشد.